Al jaren vullen kinderen en jongeren uit het lager en secundair onderwijs (zowel regulier als buitengewoon) een online vragenlijst in, waarin wordt gepolst naar hun schermgebruik. De resultaten hiervan werden onlangs gepubliceerd in het apestaartjarenonderzoek. Dit onderzoek naar het scherm-, mediagebruik en mediawijsheid bij kinderen en jongeren in Vlaanderen werd al voor de 9e keer gehouden.
In totaal namen 5.588 kinderen en jongeren tussen de 6 en 18 deel. Ze kregen vragen voorgeschoteld over welke toestellen ze gebruiken? Hoe ze zich in de online wereld gedragen? Wat ze kunnen al goed en waar ze nog moeite mee hebben?
1 op de 3 kinderen en iets meer dan een kwart van de jongeren vindt niet dat ze een goede internetverbinding hebben thuis
Laptop wint aan populariteit
Een behoorlijk aantal kinderen (9%) en jongeren (18%) kijkt op schooldagen meer dan 4 uur naar een scherm. Voor alle toestellen stijgt die tijd op vrije dagen, en dat voor alle leeftijden. Bij jongeren is vooral het toegenomen smartphonegebruik frappant: op vrije dagen gebruikt 96% z’n smartphone meer dan een uur, 45% zelfs meer dan 4 uur.
De laptop blijken kinderen en jongeren vooral op weekdagen te gebruiken. Uit de cijfers blijkt ook dat door het thuisonderwijs tijdens de coronacrisis de laptop onder jongeren aan populariteit heeft gewonnen. 90 procent van de bevraagde jongeren en kinderen zitten vaak op hun laptop. In 2020 was dat ‘maar’ 75 procent.
Goede internetverbinding is geen evidentie
Er blijkt ook dat de meeste jongeren best tevreden over hun internetverbinding thuis. 69 procent van de kinderen en 73 procent van de jongeren hebben thuis (meestal) goed internet. Dat lijkt positief, maar het betekent natuurlijk ook dat nog altijd 1 op de 3 kinderen en iets meer dan een kwart van de jongeren niet vindt dat ze een goede internetverbinding hebben thuis. Dat is jammer als het over gamen of hun gebruik van social media gaat, maar dat is mogelijk een groot probleem wanneer ze huiswerk moeten maken, lessen moeten voorbereiden…
Voor die taken blijkt naast een vlotte internetverbinding ook een laptop essentieel. 74 procent van de bevraagden gebruikt die op schooldagen intensiever dan op vrije dagen. De laptop lijkt het essentiële toestel om schooltaken uit te voeren, terwijl de gsm en de tablet vooral in de vrije tijd van pas komen.
Technische en operationele vaardigheden
Er werd ook gevraagd naar de technische en operationele basisvaardigheden van kinderen en jongeren. 72 procent van de kinderen en 89 procent van de jongeren geeft aan dat ze weten hoe ze toegang tot hun toestel kunnen afschermen. Dat is een prima cijfer. Met locatie-instellingen – toch ook een belangrijk aspect van privacy – hebben vooral kinderen het wat moeilijker. Ongeveer de helft weet niet hoe ze die kunnen uitschakelen. Bij jongeren weet 79 procent dat wel.
Slechts 4 op 10 kinderen weet hoe ze hun privacy-instellingen op hun toestellen kunnen aanpassen. Bij jongeren weet driekwart dat. Die noodzakelijke vaardigheden waarmee ze zichzelf beschermen, ontwikkelen ze dus wel met de jaren. Maar dat maakt de kinderen natuurlijk ook kwetsbaar voor allerhande inbreuken op hun privacy en veiligheid online.
Vaak praktische problemen
Hoewel kinderen en jongeren op digitaal vlak stevig in hun schoenen staan, geeft 70 procent aan dat ze soms of vaak (praktische) problemen ervaren bij het gebruik van hun toestellen. Die problemen verminderen niet naarmate ze ouder worden en meer probleemoplossende ICT-vaardigheden ontwikkelen. De grootste boosdoeners zijn immers niet de vaardigheden maar de kwaliteit van het internet en van de toestellen.
En dat brengt dan weer andere uitdagingen met zich mee. 40 procent van de kinderen en 45 procent van de jongeren kunnen geen huiswerk maken, ruim 30 procent geeft aan dat ze niet mee zijn met de les en iets meer dan een kwart stelt dat ze zich niet goed kunnen voorbereiden op een examen. Dat is voor de betrokken jongeren natuurlijk een drama en heeft een duidelijke en rechtstreekse impact op hun schoolresultaten.
Actie blijft nodig
Het is onder andere daarom dat DNS Belgium samen met het Center for Cybersecurity Belgium, Mediawijs, imec, VRT en RTBF een edubox samenstelden die jongeren helpt de nodige vaardigheden te ontwikkelen om op een veilige manier het internet te gebruiken.
En hoewel de cijfers al bij al redelijk geruststellend zijn, sterkt dit onderzoek ons in de overtuiging dat we moeten blijven inzetten op het ontwikkelen van noodzakelijke digitale vaardigheden, dat we jongeren (en alle andere bevolkingsgroepen) moeten blijven bewustmaken van hun online veiligheid. Dat we met initiatieven als Digital For Youth moeten blijven laptops inzamelen, in nieuwstaat herstellen en verdelen en digitale inclusie bevorderen.
Zolang niet iedereen mee kan in onze digitale samenleving, blijft actie noodzakelijk.
Met dit artikel ondersteunen wij de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties.